Waarom stress en sarcasme niet goed samen gaan

Share

Ben jij iemand die niet vies is van een beetje bijtende humor? Die zichzelf en anderen niet te serieus neemt en sarcastisch uit de hoek kan komen? Dan maak je in het gunstige geval mensen aan het lachen. Als je de plank echter misslaat kunnen anderen zich behoorlijk gekwetst voelen.  

Denk aan opmerkingen als “Ervaring in de horeca?” wanneer iemand koffie morst tijdens het inschenken, “Het enthousiasme spat er vanaf” wanneer collega’s niet reageren op een idee of voorstel dat je aandraagt, of “Ik had model moeten worden” als je over een drempel struikelt die je in je haast even over het hoofd gezien had. Sommige zullen waarderen dat je de situatie luchtiger maakt en om jezelf kan lachen. Anderen zullen misschien niet direct snappen wat je bedoelt en denken dat je ze in de maling of niet serieus neemt. Aan het maken van sarcastische opmerkingen zijn risico’s verbonden. 

Als sarcasme zo riskant is, waarom gebruiken we het dan überhaupt? 

Als interactiespecialist vind ik sarcasme fascinerend. Het is onvoorspelbaar. Op het moment dat iemand met opzet zaken zegt die hij of zij niet meent, is niet in te schatten wat de impact hiervan zal zijn.  

Wie sarcasme ook intrigerend vinden zijn de wetenschappers van de universiteiten van Harvard en Columbia. Om die reden hebben zij het gebruik hiervan bestudeerd. Uit dit onderzoek kwamen een aantal interessante voor- en nadelen naar voren. 

Aan de positieve kant komen mensen die sarcastisch uit de hoek kunnen komen vaak zelfverzekerd over en lijken zij meer op hun gemak. Vooral wanneer ze deze vorm van humor gebruiken in plaats van voor de hand liggende, rechttoe rechtaan opmerkingen en feedback. 

Deskundigen geloven dat het horen van sarcastische opmerkingen abstract denken en creativiteit bevordert. Wellicht omdat je alerter moet zijn en meer moet nadenken om de betekenis van de spreker te interpreteren. Neem als voorbeeld “Ik had model moeten worden” als je de kamer binnen komt vallen. Als iemand niet zeker weet wat je op dat moment bedoelt, dan gaan er waarschijnlijk meerdere mogelijkheden door diens hoofd. 

De crux zit hem in de volgende zaken: vertrouwen en balans. Om de creatieve voordelen te benutten en mensen niet tegen je in het harnas te jagen, moet je: 

  • sarcastische opmerkingen vermijden als je nog niet genoeg vertrouwen hebt opgebouwd bij je gesprekspartners. 
  • zorgen dat je de balans goed bewaart. Plaats tegenover een gematigde dosis sarcastische opmerkingen voldoende serieuze opmerkingen.  

Sarcasme, een teken van stress? Echt niet… 

In de kern is sarcasme vaak grappig bedoeld, om stresssituaties te verlichten. Denk aan situaties als het gemorste drankje of jij die die de kamer binnen tuimelt.  

Sarcasme wordt riskant als het wordt uitgelokt door stress. Als het niet de intentie is om een glimlach op iemands gezicht te toveren, wordt de kans ook groot dat dit niet gebeurt. Denk aan momenten wanneer je sarcasme gebruikt: 

  • om onzekerheid te verbergen, 
  • terwijl je eigenlijk boos of verbijsterd bent, 
  • op momenten dat je bang bent om iets direct te vragen, of 
  • wanneer je eigenlijk eenduidige, constructieve feedback zou moeten geven. 

Sommigen van ons worden dus scherp van tong of maken venijnige opmerkingen als we onder druk staan. Om die reden is ‘Sarcastisch worden’ een van onze Coachkaarten. Om te voorkomen dat je de gevoelens van anderen kwetst of relaties beschadigt, krijg je van mij drie tips die je helpen na te denken voordat je spreekt.  

3 tips om te stoppen met sarcastische opmerkingen 

Als je vermoedt dat je anderen wel eens kwetst met jouw sarcasme, probeer dan deze drie tips. 

1. Denk en spreek mindful 

Net als eindeloos uitleggen en je superieur voelen, is bewustzijn van wanneer en hoe je sarcasme gebruikt de eerste stap om het te beperken. Mindful betekent simpelweg dat je je bewust bent van je intenties en woorden voordat je iets zegt. Dat je opmerkt en aanvoelt wanneer (of idealiter voordat) je een mogelijk kwetsende opmerking maakt. 

Wanneer je bijvoorbeeld opmerkt dat je geïrriteerd bent over een collega die niet reageert, kan je beter je mond houden dan uithalen.  

Andere ideeën in dit kader: 

  • Introduceer een “Sarcasmepot”. Spreek af dat je voor iedere sarcastische opmerking een bedrag in de pot doet. Dit zal inzicht geven in de frequentie waarmee je scherp uit de hoek komt. 
  • Neem jezelf op tijdens gesprekken, of 
  • Vraag een goede vriend of collega om een seintje te geven wanneer je onbedoeld grof of kwetsend bent.

Met enige oefening is het mogelijk om van mindful luisteren en spreken een gewoonte te maken. Na verloop van tijd kan je automatisch op je tong bijten als je merkt dat je geïrriteerd raakt, onzeker wordt, of wat je maar triggert. 

2. Ken je triggers 

Het werkt ook als je achteraf bepaalt waardoor je wordt uitgelokt, wat je ‘sarcasme triggers’ zijn. Noteer achteraf de sarcastische opmerkingen die de neiging hebben je te ontglippen voordat je het weet.  

In je notities kan je teruglezen op welke momenten je je niet in kon houden (terwijl dit eigenlijk beter geweest zou zijn). Op deze manier kan je onderliggende gevoelens achterhalen en analyseren. Is jaloezie een veelvoorkomende oorzaak? Kwam het voort uit frustratie, onzekerheid of woede? 

Als je weet welke emoties je sarcastische kant naar boven brengen, kun je extra alert zijn als je deze voelt opkomen. 

3. Houd een score bij 

Het scoren hoe vaak je sarcasme gebruikt is een andere manier om er meer bewust mee om te gaan.  

Hoe gaat dat in zijn werk? 

  • Doe een nul-meting. Beoordeel aan het begin van week 1 je sarcasme op een schaal van 1 tot 10. Als de score van 1 het laagst is en 10 het hoogst, hoe zou je jezelf scoren qua intensiteit waarmee jij sarcasme gebruikt? (Vraag eventueel ook mensen om jou heen hoe zij jou zouden scoren op deze sarcasme-schaal). 
  • Bedenk vervolgens hoe kan je in de aankomende week je sarcasme-score kan verminderen. Misschien heb je iets aan de tips die eerder in dit artikel gegeven werden. 
  • Scoor jezelf aan het einde van week 1 en houd je vorderingen zo een aantal weken bij. Slaag je erin je sarcasme in toom te houden? Wat werkte goed om minder sarcastisch te zijn? 
  • Door je verbeteringen en overwinningen te noteren zal je het gewenste gedrag versterken. Vergeet je successen niet te vieren. Misschien kan je een kleinigheidje voor jezelf kopen met de opbrengst van de ‘Sarcasmepot’! 

Nicolien Dellensen

Nicolien Dellensen, Senior Consultant and behavioral specialist and creator and owner of the ’Sphere of Influence 360º’ a comprehensive concept and (360) online tool about interactive dynamics.

Cover e-book Sphere of Influence 360º Team Kit with purple color bacjground and magenta colored text

Free Team Kit E-book

Sign up for our newsletter and improve your team’s potential with the exercises in our free Team Kit e-book.

EN