Misschien is het de zoete, romige smaak van ijs. Of de knapperigheid van dat versgebakken koekje. Misschien pak je je telefoon om een paar minuten gedachteloos op social media te scrollen. Of je schenkt een glas wijn in—die rijke, volle smaak die even alles lichter laat voelen.
De meesten van ons hebben wel iets waar we naar grijpen als het even tegenzit. Iets dat ons troost biedt. Mijn guilty pleasure is chocolade. Als de stress oploopt, bijvoorbeeld tijdens drukte op het werk of vlak voor een groot evenement, merk ik dat ik daar vaak naar verlang.
En weet je? Er is niets mis mee om jezelf zo nu en dan iets te gunnen. Even ontsnappen, even opladen. Want eerlijk is eerlijk, na een zware dag of als manier om even bij te komen, kan het je precies dat zetje geven dat je nodig hebt.
Maar soms kan een gewoonte omslaan in verslaving. Als je merkt dat je gedrag vooral helpt om iets groters te vermijden—iets wat stress veroorzaakt—is het tijd om even stil te staan en te kijken naar wat er echt speelt.
Waarom vallen we terug op verslavingen bij stress?
Of het nu gaat om (te veel) online shoppen, stiekem roken, of urenlang Netflixen, velen van ons gebruiken verslavend gedrag om met stress om te gaan .
Heb je wel eens gewenst dat je dat pak koekjes niet had opengemaakt? Of je afgevraagd waar de laatste drie uur gebleven zijn? (ja Netflix, we hebben het over jou)
Stressvolle situaties—zoals werkdruk, financiële zorgen of relatieproblemen—kunnen je emotioneel behoorlijk raken. Omdat niemand graag boos, angstig of overweldigd is, zoeken we manieren om onszelf af te leiden.
Vaak grijpen we naar verslavingen die ons tijdelijk plezier of verlichting geven. Maar te veel van iets goeds kan snel uit de hand lopen. En dat kan gevolgen hebben, van gezondheidsproblemen tot het vermijden van onderliggende stressfactoren.
Welke verslavingen en waarschuwingssignalen kun je herkennen?
Hoewel sommige verslavingen schadelijker zijn dan andere, kan vrijwel elk gedrag of elke gewoonte problematisch worden als het je primaire manier is om met stress om te gaan.
Een handige vuistregel: sta stil bij de werkelijke reden waarom je jezelf ergens aan overgeeft, vooral als:
- Het negatieve invloed begint te krijgen op andere delen van je leven, zoals werk, doelen of verantwoordelijkheden.
- Het leidt tot ongewenste gevolgen, bijvoorbeeld voor je gezondheid, relaties, of emotionele welzijn.
Ken je de uitdrukking: “Wat voor de één medicijn is, is voor de ander vergif“? Onze gewoonten en zwakheden kunnen variëren in ernst, van mild tot ernstig.
Hieronder zie je enkele gradaties van veelvoorkomende verslavingen:
Milde verslavingen: Deze lijken vaak onschuldig, maar het kan toch lastig zijn om ermee te stoppen. Denk aan:
- Het bingewatchen van series of films.
- Doelloos scrollen op social media.
- Overmatig snoepen of het eten van suikerrijk voedsel.
- Impulsief shoppen.
- Langdurig gamen.
- Overmatig cafeïnegebruik.
Matige verslavingen: Deze beginnen een grotere impact te hebben op je dagelijks leven. Denk aan:
- Ongecontroleerd winkelen of meer uitgeven dan je kunt veroorloven.
- Obsessief sporten of ongezonde fitnessgewoonten.
- Haar uittrekken of nagelbijten.
- Compulsief verzamelen of hamsteren.
Ernstige verslavingen: Deze leiden vaak tot een gebrek aan controle en kunnen serieuze gevolgen hebben voor je mentale, fysieke, financiële of emotionele welzijn. Denk hierbij aan:
- Alcoholafhankelijkheid of -misbruik.
- Eetstoornissen (bijvoorbeeld anorexia of een eetbuistoornis).
- Drugsgebruik of -verslaving.
- Gokverslaving.
- Seksverslaving.
Het herkennen van een uit de hand lopende verslaving is de eerste stap om de controle over je gedrag terug te krijgen en de onderliggende oorzaak van je stress aan te pakken. Daarom heb ik de Stress-coachkaart; ‘Toegeven aan verslavingen’ ontwikkeld.
Drie tips om grip te krijgen op mild verslavend gedrag
Goed nieuws voor chocoholics zoals ikzelf: veel milde verslavingen kun je aanpakken zonder dat je volledig afhankelijk bent van je wilskracht. De tips in het volgende hoofdstuk kunnen je daarbij helpen. Als je merkt dat jouw verslavend gedrag matig of ernstig is, kan het nuttig zijn om ondersteuning van een professional te zoeken.
1. Kies een gezond alternatief
Het verminderen van je verslavende gewoonten betekent niet dat je jezelf helemaal geen uitlaatklep meer hoeft te gunnen. Je schadelijke gedrag vervangen door een gezond alternatief is vaak een prima strategie!
Door een minder schadelijke manier te vinden om je cravings te bevredigen, verklein je de kans dat je terugvalt in oude gewoonten. Hier zijn een paar voorbeelden om je op weg te helpen—en bedenk vooral je eigen alternatieven!
- Kies natuur boven technologie. Een wandeling buiten kan je de mentale stimulatie en ontsnapping bieden die je zoekt in social media. Het extra beetje beweging is mooi meegenomen…
- Vervang ongezonde snacks door gezonde alternatieven. Denk aan gezonde vetten zoals amandelen, een stuk fruit in plaats van ijs, of pure chocolade in plaats van een chocoladereep. Zo krijgt je lichaam wat het nodig heeft en houd je controle over je cravings.
- Bel een vriend in plaats van Netflix te bingewatchen. Je hoort meteen het laatste nieuws en hebt je sociale dosis ook weer binnen.
2. Creëer een positieve omgeving
Bij deze tip draait het om jezelf omringen met dingen die je welzijn bevorderen, in plaats van te vervallen in verslavend gedrag. Overweeg de volgende manieren om gezond gedrag te versterken en onnodige triggers te vermijden:
- Verwijder alles wat je herinnert aan verslavend gedrag, het mogelijk maakt of je ertoe verleidt. Zo verklein je de kans om toe te geven.
- Omring jezelf met een netwerk van ondersteunende vrienden, familie of collega’s. Zij kunnen je helpen op momenten dat de verleiding groot is.
- Geef prioriteit aan activiteiten, gewoonten en hobby’s die je fysiek en mentaal goed laten voelen.
3. Maak een persoonlijk actieplan
Stel een persoonlijke strategie op waarmee je het probleem van alle kanten aanpakt. Zo weet je precies wat je kunt doen op momenten dat je de neiging hebt om toe te geven.
Je plan moet afgestemd zijn op het gedrag dat je wilt veranderen en jouw specifieke situatie. De volgende stappen kunnen daarbij helpen:
- Herken je triggers. Identificeer de gevoelens of situaties die je het meest vatbaar maken voor verslavend gedrag. Dat kan variëren van stressvolle vergaderingen op het werk tot een conflict met een familielid. Noteer ze in een dagboek of op een lijst om patronen en trends te herkennen.
- Bedenk een strategie. Plan welke stappen je kunt nemen op momenten dat de verleiding toeslaat. Tip #1 biedt enkele gezonde alternatieven, maar je kunt ook mindfulness, ademhalingsoefeningen of een gesprek met een mentor overwegen.
- Wees je eigen innerlijke coach. Gebruik positieve affirmaties in plaats van negatieve gedachten die je zelfvertrouwen ondermijnen. Vervang bijvoorbeeld “Ik kan dit niet zonder een sigaret” door “Ik ben in staat om gezonde keuzes te maken!”
- Zoek steun. Aarzel niet om vrienden, familie of een professional om hulp te vragen, indien nodig. Zij kunnen waardevolle steun, advies en motivatie bieden wanneer de verleiding groot is.
- Vier je successen. Beloon jezelf voor je overwinningen. Dit is een geweldige manier om positieve bekrachtiging te oefenen en je moraal te versterken. Bedenk welke mijlpalen je wilt vieren en kies gezonde beloningen waar je naar uitkijkt.
Het opstellen en volgen van een plan kost tijd en je zult je strategie mogelijk moeten bijstellen naarmate je verder gaat. Laat je daardoor niet ontmoedigen! Blijf vriendelijk voor jezelf en onthoud dat er altijd mensen zijn die je willen/kunnen helpen.
